Peticija za reviziju izučavanja teorije evolucije upućena je Ministarstvu prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja Srbije, Odboru Skupštine Srbije za obrazovanje, nauku i tehnološki razvoj, Predsjedništvu Srpske akademije nauka i umetnosti, kao i senatima univerziteta u Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Kragujevcu, ali i Banjaluci, iako je riječ o obrazovnom sistemu druge države.

Naučne krugove u Banjaluci iznenadila je informacija da će se ova peticija uopšte naći na dnevnom redu Senata, posebno nakon što je, početkom maja ove godine, Senat Univerziteta u Beogradu ocijenio da je Peticija za reviziju teorije evolucije u školama i na fakultetima prepuna netačnih stavova i proizvoljnih zaključaka i da ne zaslužuje pažnju stručne, akademske i naučne javnosti.

Sadržaj Peticije možete pročitati ovdje kao i imena njenih potpisnika i potpisnica, njih blizu 300. Zanimljivo je da nijedno od tih imena nije poznato u kontekstu izučavanja teorije evolucije bilo u svrhu njene afirmacije ili negacije. Među potpisnicima, naprimjer, nema nijednog biologa. Mnogo je pitanja u vezi s tom peticijom nejasno. Njeni potpisnici nisu gotovo ništa definisali šta tačno žele. Dokle bi ta revizija, kad bi do nje došlo, trebala ići? Gdje se tačno izučava i u kojim udžbenicima piše to što oni smatraju netačnim? Na osnovu čega to smatraju netačnim? Koji su naučni autoriteti koji stoje bilo iza njihovih tvrdnji bilo iza tvrdnji koje žele da ospore?

Tako, naprimjer, žele da ospore sljedeći stav za koji se ne zna da li je citat ili njihova interpretacija nečijeg učenja: „Mutacije, prilagođavanje životnoj sredini i selekcija su stalne pojave koje neminovno vode do spontane evolucije života na našoj planeti.“ I, što je još važnije, na kojim nivoima obrazovanja, kroz koje predmete i u kojim udžbenicima se razmatra ovaj stav, tj. odakle bi da ga protjeraju?

A osporavaju ga ovako: „Mutacije, prilagođavanje životnoj sredini i selekcija dovode samo do nekih promena na istoj vrsti (varijacije unutar vrste), a ne daju novu, složeniju vrstu, viši nivo života, što je neophodno za evoluciju ka višim, složenijim vrstama. Definitivno je dokazano da su Hekelovi embrioni falsifikat i da ne mogu biti dokaz evolucije i stava da je ontogeneza rekapitulacija filogeneze.“

U stavu koji pobijaju nije precizirano da li se govori o nastanku složenijih vrsta ili novih vrsta te se to ne može ni pobijati. Pogotovo se ne govori o „višim nivoima života“, šta god to značilo. Ne govori se ni o Hekelovim embrionima ni o ontogenezi kao rekapitulaciji filogeneze. Pritom, ni pobijači stava ne navode ko je i gdje dokazao da su Hekelovi embrioni falsifikat, ko je koga falsifikovao, kad i gdje, te gdje se o njima i na koji način uči u Srbiji i RS-u.

U Peticiji, između ostalog, stoji i da je: „izučavanje biologije pod apsolutnom kontrolom neodarvinista. Vreme je da se i u našem obrazovnom sistemu pristupi reviziji izučavanja teorije evolucije na osnovu naučnih činjenica koje osporavaju neodarvinističku dogmu“. Nije navedeno ko su neodarvinisti i na koji način kontrolišu izučavanje biologije. Također, potpisnici podrazumijevaju da je u nekim obrazovnim sistemima došlo do revizije, ali ne navode u kojim i u čemu se ta revizija ogleda.

U svakom slučaju Senat Univerziteta u Beogradu peticiju je ocijenio neprihvatljivom: „Ne osporavajući nijednom pojedincu pravo na sopstveno mišljenje, smatramo da je iz naučnih i akademskih razloga neprihvatljivo to što potpisnici peticije traže reviziju izučavanja Teorije evolucije u našim školama i na fakultetima pozivajući se na ideje koje nemaju nikakvo činjenično utemeljenje, niti su rezultat primene nijedne naučno oprobane metode i u sukobu su sa savremenom naukom“, navodi se u njihovom saopštenju.

Sličnim saopštenjem 24. maja oglasio se i Senat Univerziteta u Banjaluci ističući da senati ili skupštinski odbori nisu mjesto za rasprave o različitim naučnim teorijama pokrenutim putem peticija, pa tako i o reviziji teorije evolucije.

„Rasprave o naučnim teorijama, hipotezama i dokazima treba da se odvijaju na naučnim skupovima i konferencijama među onima koji su najkompetentniji da o njima diskutuju, a rezultati istih saopštavaju u naučno i stručno priznatim publikacijama“,  saopšteno je iz Univerziteta.

Iako je ova reakcija bila očekivana, ostaje otvoreno pitanje zašto je ona uopšte uvrštena na dnevni red sjednice Senata Univerziteta u Banjaluci.

Profesor Filozofskog fakulteta u Banjaluci Miodrag Živanović smatra da je ovo samo još jedan od poteza Banjalučkog univerziteta koji dovodi u pitanje ugled ove obrazovne institucije.

„Ključni problem ovdje i jeste stavljanje jedne takve peticije na dnevni red sjednice Senata. Univerzitet u Banjaluci i Senat Univerziteta kompromitovali su sami sebe, jer ta peticija, a posebno njen sadržaj nemaju nikakve veze sa jednom visokoobrazovnom institucijom. Na taj način je Univerzitet u Banjaluci još jednom urušio svoj inače poljuljani ugled“, kaže za Školegijum profesor Živanović.

On dodaje da je generalno veliki problem i politička kontrola Univerziteta, a evidentno je da su i vjerske zajednice sa svojim uticajem ušle u obrazovni sistem te da je to nespojivo sa savremenim životom.

Profesor Željko Tomanović, dekan Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, za Školegijum kaže da ovakva tumačenja teorije evolucije zastupa kreacionistički pokret koji je nastao u SAD.

„Poznato je da su se mnoge crkve ogradile od kreacionista. U ovom slučaju jasan je i stav dela nastavnika Pravoslavno-bogoslovskog fakulteta u Beogradu koji su se izjasnili protiv peticije“, objašnjava profesor Tomanović.

On ističe da je konstatacija Senata Univerziteta u Beogradu najbolji pokazatelj neozbiljnosti sporne peticije te naglašava da nije moguće izvoditi nastavni program bez oslanjanja na teoriju evolucije.

„To je jedna od temeljnih naučnih teorija savremene nauke, a ne samo biologije. Već sam govorio o tome da neće biti bilo kakve revizije. O tome su se već u Srbiji izjasnile obrazovne i naučne institucije, stručna društva i Ministarstvo prosvete“, kaže Tomanović i dodaje da mu nije poznato da se neki državni univerzitet u svijetu odrekao teorije evolucije.

Peticija nema podršku ni među predstavnicima studentske populacije. Banjalučki studenti i studentice su tražili da se ova tačka skine sa dnevnog reda sjednice Senata.  

„Mi smatramo da je inicijativa najblaže rečeno neumjesna. I ne podržavamo je! Međutim, kako je to, ipak, naučno pitanje, a mi nemamo autoritet naučnika, ne bismo se upuštali u naučnu ocjenu takve inicijative.  Mi smo zauzeli stav da se tačka sa tom inicijativom skine sa dnevnog reda sjednice“, ističe za Školegijum Ratko Savić, generalni sekretar Unije studenata RS.

Peticija je ovog puta pala. No, obeshrabruje činjenica da je uopšte mogla doći na razmatranje na Senat kao i činjenica da je među njenim potpisnicima i potpisnicama veliki broj akademski obrazovanih ljudi, dvojica akademika te nekoliko desetina univerzitetskih profesora i profesorica. Njihov uticaj može obrazovanje u Srbiji i RS odvojiti od savremenih naučnih tokova, a to bi značilo i arhaizaciju kompletnog života.